25 lat Euroregionu Glacensis
WRÓĆMY DO PRZESZŁOŚCI
W bieżącym roku Euroregion Glacensis będzie świętował swoje 25-lecie. Przy tej wyjątkowej okazji postaramy się przedstawić historię naszego stowarzyszenia.
Historia powstania Euroregionu Glacensis
Współpraca transgraniczna w regionie środkowych i wschodnich Sudetów ma wieloletnią tradycję. Ważne impulsy współpracy pojawiły się na przełomie lat 80. i 90. w związku z przemianami demokratycznymi, jakie miały miejsce w tym okresie zarówno w Polsce, jak i w Czechach.
Konferencja, która zainaugurowała stałą współpracę transgraniczną, odbyła się w dniach 17-18 maja 1991 roku w Nachodzie przy udziale prawie 150 przedstawicieli polskiej i czeskiej przygranicznej społeczności.
W dniu 18 września 1992 roku w Wałbrzychu 21 przedstawicieli społeczności lokalnych z województwa wałbrzyskiego i opolskiego oraz północnowschodnich Czech podpisało „Porozumienie o ponadgranicznej współpracy wzajemnej oraz o utworzeniu Ponadgranicznego Związku Miast i Gmin Czechy - Polska”.
Podobne podejście i dążenie do współpracy transgranicznej można było zaobserwować w latach 1993-1994 w środkowej części regionu sudeckiego. Współpraca gmin pogranicza polsko-czeskiego Ziemi Kłodzkiej przybrała formę współdziałania w ramach powołanego formalnie na konferencji roboczej w Nowej Rudzie 29 marca 1994 roku Stałego Regionu Współpracy Polsko-Czeskiej.
Od 1994 roku w kręgach samorządowych polskiej i czeskiej strony zmieniono poglądy na formę współpracy i zaczęto rozważać potrzebę utworzenia Euroregionu pod nazwą „Glacensis”. Proponowana nazwa ma historyczny rodowód i wywodzi się ze średniowiecznego łacińskiego określenia Kotliny Kłodzkiej. Została ona uznana za właściwą dla przyszłego ponadgranicznego związku jednostek samorządowych.
W dniu 9 lutego 1994 roku powstało Stowarzyszenie Gmin Ziemi Kłodzkiej.
W dniu 30 maja 1994 roku Sejmik Samorządowy Województwa Wałbrzyskiego podjął uchwałę o rozpoczęciu procedury tworzenia Euroregionu Glacensis.
W dniu 16 stycznia 1996 roku w czeskim Rychnovie nad Kněžnou siedmiu czeskich burmistrzów z Náchoda, Rychnova n. Kn., Šumperka, Ústí nad Orlicí, Trutnova, Orlickiego Záhoří, Policy nad Metují oraz prezydent Hradca Králové podpisali umowę o utworzeniu Regionalnego Stowarzyszenia ds. Współpracy Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej, które od 9 marca 1998 r. funkcjonuje jako stowarzyszenie miast i gmin „Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – Euroregion Glacensis” („Euroregion Pomezí Čech, Moravy a Kladska – Euroregion Glacensis”).
W dniu 5 grudnia 1996 roku w Hradcu Králové podpisano Umowę Ramową między Stowarzyszeniem Gmin Ziemi Kłodzkiej i Regionalnym Stowarzyszeniem do Spraw Współpracy Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej o utworzeniu Euroregionu pod nazwą Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej - „Euroregion Glacensis“. W ujęciu chronologicznym był to drugi Euroregion założony na pograniczu polsko-czeskim. Wcześniej powstał Euroregion Nysa.
W dniu 17 marca 2000 roku w Długopolu Dolnym z inicjatywy Stowarzyszenia Gmin Ziemi Kłodzkiej utworzono Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis.
Siedziba Euroregionu mieści się w Kłodzku po stronie polskiej i w Rychnovie nad Kněžnou po stronie czeskiej.
Przejścia graniczne
Jednym z pierwszych zadań całego Euroregionu Glacensis były działania na rzecz powstania nowych przejść granicznych. Dotyczyło to nowych przejść drogowych, przejść dla pieszych, rowerzystów, a także narciarzy na szlakach turystycznych. Z biegiem czasu na polsko-czeskiej granicy pojawiły się nowe miejsca do przekraczania granicy. Swoistym symbolem sukcesu osiągniętego w tej dziedzinie było otwarcie drogowego przejścia granicznego Mostowice – Orlické Záhoří na terenie Gór Orlickich, jednego z ostatnich przejść granicznych pomiędzy Polską a Czechami przed wejściem do strefy Schengen. Miało to miejsce 16 sierpnia 2005 roku. Działaniom na rzecz otwarcia przejścia towarzyszyły ponadto duże inwestycje w infrastrukturę transportową realizowane po obu stronach granicy, sfinansowane ze środków programu Phare CBC oraz budowa nowego mostu granicznego. Dnia 4 czerwca 2007 roku na przełęczy Płoszczyna otwarto przejście graniczne Nowa Morawa – Staré Město (powiat Šumperk) dla pieszych, rowerzystów, motocyklistów, samochodów osobowych oraz ciężarowych do 3,5 t. Było to ostatnie otwarte przejście z kontrolami przed rozszerzeniem strefy Schengen o Polskę i Czechy pod koniec 2007 roku. Euroregion Glacensis był bardzo aktywny na polu otwierania przejść granicznych i inicjował kolejne inwestycje. Z biegiem czasu powstało wiele nowych miejsc na szlakach turystycznych, tworzono nowe transgraniczne szlaki rowerowe, a także nowe miejsca do przekraczania granicy przez samochody. Zwiększenie przepustowości granicy stało się podstawą do rozwoju kontaktów transgranicznych.
Ważne momenty na osi czasu:
- 2006 – Kraj Hradecki modernizuje drogę w miejscowości Česká Čermná, prowadzącą do przejścia Česká Čermná / Brzozowie
- 2006 – Kraj Hradecki modernizuje drogę II/310 prowadzącą do przejścia granicznego Olešnice v Orlických horách / Kocioł. W 2011 roku modernizację kontynuowano także po drugiej stronie granicy
- 2007 – przystąpienie Polski i Czech do strefy Schengen dnia 21.12.2007 roku
- 2009 – w miejscowości Božanov powstają szlaki rowerowe dofinansowane z programu współpracy transgranicznej Czechy-Polska, a także nowe przejście samochodowe Studená Voda / Radków
- 2010 – Kraj Hradecki modernizuje drogi w miejscowości Zdoňov i otwiera nowe miejsce przekraczania granicy Zdoňov / Mieroszów
- 2011 – Rzeczpospolita Polska przebudowuje przejścia graniczne przed Mistrzostwami Europy w Piłce Nożnej odbywającymi się w Polsce w 2012 roku. Przebudowane zostaje przykładowo przejście Golińsk / Starostín
- 2012 – ukończona zostaje modernizacja dróg mających stanowić transgraniczne połączenie Podgórzyna i Špindlerowego Mlýna
- 2012 – Kraj Pardubicki zbudował parking przy przejściu Mladkov-Petrovičky / Kamieńczyk. Powiat Kłodzko zmodernizował drogę prowadzącą do przejścia ze strony polskiej
- 2012 – Kraj Hradecki modernizuje most graniczny na Dzikiej Orlicy na przejściu Bartošovice v Orlických horách / Niemojów
- 2014 – Gmina Orlické Záhoří modernizuje most graniczny na Dzikiej Orlicy na przejściu Bedřichovka / Lasówka, umożliwiający połączenie tras narciarstwa biegowego
- 2014 – trwa modernizacja dróg prowadzących do przejścia granicznego Bílá Voda / Złoty Stok, umożliwiająca wprowadzenie ruchu samochodów do 3,5 t
- 2014 – Miasto Meziměstí buduje ścieżkę rowerową do Polski przez przejście Vižňov / Nowe Siodło
- 2014 – ukończono budowę ścieżki rowerowej Broumov – Otovice – przejście graniczne Otovice / Tłumaczów
- 2014 – w wyniku remontu dróg lokalnych w Žacléřu powstaje nowe przejście samochodowe Žacléř- Bobr / Niedamirów
- 2018 – Kraj Pardubicki modernizuje drogę Červená Voda – Boříkovice prowadzącą do przejścia granicznego Dolní Lipka / Boboszów
- 2019 – w ramach projektu pn. Czesko-Polski Szlak Grzbietowy w Neratovie otwarto nowy most dla pieszych i rowerzystów prowadzący do Polski
- 2019 – Kraj Hradecki kończy modernizację dróg w gminie Machov, w miejscowości Machovská Lhota i powstaje nowe miejsce przekraczania granicy Machovská Lhota / Ostra Góra
- 2019 – Kraj Hradecki modernizuje drogę w miejscowości Božanov, prowadzącą do przejścia Božanov / Radków
- 2019 – Kraj Ołomuniecki modernizuje drogę prowadzącą do przejścia granicznego Staré Město − Nowa Morawa
- 2020 – w gminie Nový Hrádek zbudowano nowy szlak rowerowy Nový Hrádek / Taszów
WIEŻE WIDOKOWE I EUROREGION GLACENSIS
Euroregion Glacensis leży na przygranicznym terenie obejmującym przeważnie masywy górskie. To atrakcyjny pod względem turystycznym i rekreacyjnym obszar, gdzie wyjątkowa wręcz liczba zabytków kultury łączy się z urokami górskich i podgórskich krajobrazów oraz ukrytym bogactwem sudeckiej ziemi. Przy tworzeniu nowych produktów turystycznych, w euroregionie wykorzystano te skarby, skupiając się na widokach, wieżach widokowych i punktach widokowych.
W 2006 roku Euroregion Glacensis wydał pierwszą publikację poświęconą wieżom widokowym. Udało się przedstawić cały obszar euroregionu, zarówno polską, jak i czeską część. Publikacja cieszyła się dużym zainteresowaniem czytelników i w krótkim czasie zniknęła z półek informacji turystycznych.
Następnie podejmowano działania mające na celu promocję nie tylko wież widokowych, ale także ich budowę i połączenie wspólną trasą. Tę ideę znacznie wspomógł projekt pn. „Miejsca pełne widoków w Euroregionie Glacensis”. W latach 2013-2015 na polsko-czeskim pograniczu zbudowano łącznie sześć nowych wież widokowych, zmodernizowano altanę widokową w Kudowie-Zdroju oraz wieżę widokową w Nowej Rudzie. Projekt otrzymał 1. miejsce w konkursie na najbardziej inspirujący projekt czesko-polskiego programu w edycji 2015/2016. Wieży widokowej Mariánka w Horní Čermnej publiczność przyznała tytuł Budowli Roku Kraju Pardubickiego, a wieża Čáp na ziemi nachodzkiej uplasowała się na 2. miejscu w ankiecie pod nazwą: wieża widokowa roku, przeprowadzonej przez Klub Przyjaciół Wież Widokowych. Natomiast wieża widokowa Suszynka koło Radkowa otrzymała nagrodę Róży Kłodzkiej w kategorii najlepszej inwestycji.
Kolejnym etapem było przygotowanie dalekobieżnego szlaku łączącego sąsiednie regiony, który nazwano Czesko-Polskim Szlakiem Grzbietowym. Z biegiem czasu do projektu przyłączyło się 18 partnerów, którzy zaplanowali budowę nowych wież widokowych, w dużym stopniu w miejscach, w których stały one w przeszłości, a także nowe oznakowanie całego szlaku prowadzącego wzdłuż granicy lub w jej pobliżu oraz przechodzącego w wielu miejscach z jednego państwa do drugiego.
Po wielu perypetiach ten najobszerniejszy w historii Euroregionu Glacensis projekt został w marcu 2018 roku zatwierdzony na posiedzeniu Komitetu Monitorującego w Sulisławiu. Realizację Czesko-Polskiego Szlaku Grzbietowego oficjalnie rozpoczęto już w maju uroczystą konferencją, zorganizowaną w bardzo prestiżowym miejscu – w Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Pradze, co się udało dzięki ogromnemu wsparciu przedstawicieli tej instytucji. To projekt, który jest największym w dotychczasowej historii zarówno pod względem liczby zaangażowanych podmiotów, jak i pod względem ogólnego efektu dla pogranicza. Dowodem, że przedsięwzięcie to ma znaczenie także dla jednostek samorządowych, jest to, że partnerami projektu są również czeskie kraje samorządowe. Na przestrzeni kilku ostatnich lat gminy wraz z partnerami w Polsce współpracują już samodzielnie, dlatego Euroregion Glacensis mógł się skupić na dużych projektach strategicznych, które mają znaczenie dla całego pogranicza, a Szlak Grzbietowy jest właśnie takim projektem.
I zaczęto budować…
Pierwszą zakończoną inwestycją, oddaną do użytkowania w październiku 2018 roku, była wieża widokowa na Włodzickiej Górze w Świerkach koło Nowej Rudy. Następnie w 2019 roku otwarto platformę widokową na Guzowatej nad Zalewem Radkowskim, wieżę widokową na Wielkiej Desztnej oraz Most Jański w Neratovie. W kolejnym roku zakończono wieże widokowe na Jagodnej, w Vysokiej Srbskiej, na wzgórzu Feistův kopec, na Kłodzkiej Górze, na Czerńcu, na Šibeníku i na Orlicy, a także informacje turystyczne w Neratovie i na Šibeníku oraz parking w Nowej Rudzie pod Górą św. Anny. Wszystkie atrakcje cieszą się od samego początku dużym zainteresowaniem turystów, gromadząc wiele nagród. Największy sukces do tej pory odniosła wieża widokowa na Wielkiej Desztnej, która stała się Budowlą Roku 2019 Kraju Hradeckiego, wieżą widokową 2019 roku w ankiecie Klubu Przyjaciół Wież Widokowych oraz otrzymała nagrodę Agencji Ochrony Przyrody i Krajobrazu RCz za inspirującą inwestycję w otoczeniu przyrodniczym w ramach Czeskiej Nagrody za Architekturę.
Projekt Czesko-Polski Szlak Grzbietowy jest dla Euroregionu Glacensis ostatnim po wielu latach poświęconym tematyce wież widokowych. A co będzie następnym razem?
